Opis sprawy

Powódka żądała od szpitala kwot:
– 300 000 zł zadośćuczynienia za ból i cierpienia powstałe wskutek błędu diagnostycznego i błędów w leczeniu, które spowodowały śmierć płodu
– 300 000 zł zadośćuczynienia za naruszenie prawa pacjenta – niepoinformowanie o możliwościach diagnostycznych i sposobach leczenia.

U powódki 30 listopada i 1 grudnia rozpoznano ciążę. Następnie była hospitalizowana przez 5 dni z powodu nasilającego się krwawienia z dróg rodnych. 2 grudnia ginekolog wykonał USG i stwierdził ciążę obumarłą. Poprosił o konsultację kolegę. Poinformowano powódkę jedynie, że rozpoznano „puste jajo płodowe”. Przybyły lekarz bez badania USG przystąpił do podania prostaglandyny dopochwowo. Nie udzielono powódce szczegółowych wyjaśnień co do diagnozy, nie poinformowano o dostępnych metodach leczenia ani ich skutkach, ani też nie zapytano jej o zgodę na zastosowane leczenie.

3 grudnia w USG została stwierdzona ciąża żywa 7-tygodniowa. Dalsze postępowanie było zgodne ze sztuką lekarską. Powódka była konsultowana 12 i 16 grudnia, kontynuowano leczenie zalecone przy wypisie. 20 grudnia badanie wykazało brak krwawienia, ale pacjentka zgłaszała bóle w dole brzucha.

Krwawienie powróciło 24 grudnia. W USG opisano ruchy płodu, czynność serca, dostrzeżono krwiaka. 27 grudnia w USG stwierdzono: płód 9-tygodniowy oraz krwiak w dolnym biegunie. W dokumentacji konsultacji z 30 grudnia widać prawidłową ilość płynu owodniowego.

8 stycznia stwierdzono całkowite bezwodzie. 6 lutego powódka została przyjęta na Oddział Położnictwa z powodu bezwodzia w ciąży 15-tygodniowej. 13 lutego została wypisana z ciążą żywą. W trakcie ponownej hospitalizacji, jeszcze 21 lutego powódka odczuwała ruchy płodu, zaś 22 lutego przestała je czuć. W USG stwierdzono obumarcie płodu. Podano mizoprostol dopochwowo w celu indukcji poronienia.

Po tych wydarzeniach powódka była w złym stanie psychicznym. Konsultowała się z psychiatrą i psychologiem. Przyjmowała leki uspokajające. Choć planowała z mężem drugie dziecko, nie była w stanie współżyć z obawy przed zajściem w ciąże i kolejnym narażeniem na śmierć dziecka. Rozpoczęła starania o adopcję.

Biegli powołani w sprawie stwierdzili, że podanie prostaglandyny 2 grudnia stanowiło nieprawidłowe leczenie podjęte wskutek błędu diagnostycznego. Lek ten nie miał jednak zasadniczego wpływu na ciążę. Biegli uznali, że nie można wykazać, że jednorazowe dopochwowe podanie prostaglandyny przyczyniło się do bezwodzia oraz zatrzymania rozwoju płodu. Dalsze postępowanie oceniono jako prawidłowe.

Rozstrzygnięcie sądu

Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził na rzecz powódki 25 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd uznał, że nieprawidłowe postępowanie lekarzy nie było przyczyną poronienia, w związku z czym powódka nie może domagać się za ten skutek zadośćuczynienia. Jednakże jej prawa pacjenta zostały naruszone. Zgodnie z art. 16 i 17 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 849, dalej „UPP”), pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody.

Sąd stwierdził, że „przystępując do podania leku A. bez udzielenia informacji powódce i bez odebrania od niej zgody przewidzianej w art. 16 i art. 17 ust. 1 u.p.p. zaingerowano w sposób bardzo drastyczny w autonomię powódki i pozbawiono możliwości decydowania o własnej osobie i uniemożliwione podjęcie działań zmierzających do ochrony jeszcze nienarodzonego dziecka. (…) Nie udzielając powyższych informacji i nie odbierając zgody potraktowano powódkę w sposób przedmiotowy, co jest niedopuszczalne w świetle współczesnych standardów udzielania świadczeń zdrowotnych oraz na gruncie obowiązującego prawa.” Sąd uznał kwotę 25 000 zł za adekwatne zadośćuczynienie.

Komentarz

Powyższe orzeczenie podkreśla dwa istotne zagadnienia. Pierwsze z nich to tzw. „adekwatny związek przyczynowy” z art. 361 Kodeksu cywilnego. Pomimo, że powódce udzielono świadczeń niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną, nie stało się to podstawą odpowiedzialności za błąd medyczny. Naruszenie nie wywołało bowiem skutków.

W opisanej sprawie związek przyczynowy jest jasny – naruszenie nie wpłynęło na obumarcie płodu. Spójrzmy jednak na inny przykład. Pacjentka ciężarna zostaje przyjęta w trybie pilnym na oddział położnictwa z uwagi na zagrożenie ciąży. Lekarz popełnia błąd, który skutkuje obumarciem płodu. Czy będzie odpowiadał w każdej sytuacji? Nie. Jeżeli będzie w stanie wykazać, że płód i tak nie miał szans na przeżycie, niezależnie od postępowania medycznego, nie poniesie odpowiedzialności cywilnej. Można jednak rozważać odpowiedzialność za naruszenie praw pacjenta, podobnie jak w powyższej sprawie.

Drugim zagadnieniem jest rola zgody pacjenta w procesie udzielania świadczeń. Brak lub wadliwość zgody na świadczenia jest jedną z najczęstszych przyczyn prowadzenia procesów medycznych. Podkreślaliśmy i będziemy to podkreślać: pamiętajcie o odbieranie od pacjentów zgody! W opisanej sprawie lekarz udzielił świadczeń nie pytając pacjentki o zgodę. Jednak nawet gdyby to zrobił, zgoda byłaby wadliwa. Dlaczego? Bo przed odebraniem zgody miał obowiązek udzielenia jej pełnej informacji.

Pacjent jest prawie zawsze słabszą stroną relacji z lekarzem, a zarazem sam podejmuje decyzje. Jaka jest wartość decyzji podjętej przez szefa spółki, który nie rozumie, na co się zgodził? Żadna. Tak samo pacjent udziela ważnej zgody wtedy, gdy lekarz dostarczył mu wszystkich niezbędnych informacji. Należą do nich: rozpoznanie, konieczne leczenie, dostępne metody diagnostyczne i lecznicze, proponowana metoda i alternatywy dla niej – mowa także o świadczeniach, których nasza placówka nie udziela – a także ryzyko związana z planowanym działaniem. Te informacje pacjent musi otrzymać w takiej formie, aby mógł je zrozumieć. Tylko wtedy jego decyzja będzie niewadliwa.

Artykuł przygotowaliśmy w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 2 listopada 2016 r., sygnatura akt I C 686/15. Uzasadnienie wyroku możecie przeczytać TUTAJ.